İş Sağlığı bir insanlık hakkıdır, vaz geçilemez…
Çalışanlarda görülen hastalıklar 3 gruptur:
✓ Genel toplumda görülen hastalıklar
✓ İşle ilgili hastalıklar
✓ Meslek hastalıkları (1) .
Meslek hastalığı mesleki riskler sonucu ortaya çıkan hastalık olarak tanımlanmaktadır, iş kazası ise “İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olay” olarak tanımlanmaktadır (2).
Sosyal güvenlik kurumuna göre meslek hastalığı çalışanın sağlığının iş kolu ayrımı olmadan işveren tarafından verilen görevden zarar görmesi neticesinde meydana gelen hastalıktır (3).
Meslek hastalığı belirli bir mesleğin (işin) yapılmasının ve o mesleğin (işin) yapılmasının gerektirdiği şartların neden olduğu çalışan sağlığının bozulması durumu (hastalık veya sakatlık) olarak tanımlanabilir (4).
Tanım şunu söylemektedir: O kişi o işi yapmasaydı o hastalık olmayacaktı.
6331 sayılı kanunda ‘’Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalık’ olarak tanımlanmışken, 5510 sayılı SSGSSK ‘da ‘Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.’’
Bu 3 tanımın ortak noktası sonuca götüren asıl sebebin yapılan iş ve niteliği olmasıdır. 5510 sayılı kanunda daha genişletilmiş olarak tarif edilirken ‘’sigortalı’’ tanımı ile kişi sınırı oluşmuştur.
6331 sayılı kanunda ise bu kişi belirlemesi mevcut değildir. Çünkü 6331 sayılı kanunda sadece sigortalı çalışanlar değil devlet memurları da yasaya dahil edilmiştir.
Ancak pratikte hala meslek hastalığı denince işçiler anlaşılmaktadır. Anımsamak gerekir ki disiplinin adı da İşçi Sağlığı ve Güvenliği olarak geçmekte idi.
İş Sağlığı ve Güvenliği tanımına daha sonra evrilmiştir.
Bu tanımlar doğrultusunda meslek hastalıklarının oluşmaması için yapılması gereken ilk eylem ve vazgeçilemez kural işin niteliğinden dolayı hastalanmaya sebep olabilecek koşulların yok edilmesi veya çalışana ulaşımının engellenmesidir. Koruma ve önleme…
İşle ilgili hastalıklar işle ilgili nedenler ve farklı nedenlerin birlikte rol oynadığı hastalıklardır. İşle ilgili hastalıklarda nedenler çok faktörlüdür. Yapılan iş hastalığın daha hızlı gelişmesine, daha ağır geçirilmesine neden olur. Meslek hastalıklarına göre daha sık olup çalışanlar dışında genel toplumda da görülebilir (1). Özetle meslek hastalığında etken doğrudan iş ve koşulları iken işle ilgili hastalıklarda koşullar iş koşulları artı farklı faktörlerdir veya iş var olan hastalığın seyrini olumsuz etkileyebilir, diğer faktörlerin olumsuz etkisini güçlendirebilir.
Dikkat: Çalışmanın ve üretmenin insan sağlığına olan olumlu etkileri unutulmamalıdır. Sağlığı olumsuz etkileyen çalışmak değil çalışana sunulan zararlı çalışma çevresi ve koşullarıdır.
Meslek hastalıkları ve işle ilgili hastalıklardan söz ederken değişen çalışma koşulları içinde birkaç başlığı anımsamak yararlı olacaktır.
✓ Çoklu kimyasal duyarlılık sendromu
✓ Hasta bina sendromu
✓ Kronik yorgunluk sendromu semptomlarının karmaşıklığı ile akılda tutulmazsa gözden kaçabilecek
hastalıklardır.
Meslek hastalıklarının en önemli ve tedirgin edici özelliği gözden kaçabilmesidir. Bu nedenle toplum içinde ve sivil toplum kuruluşlarında bu konu ile ilgili etkin faaliyet yoktur. İş kazaları toplumda geniş yankı uyandırırken meslek hastalıkları gözden kaçmaktadır. Halbuki ne yazık ki bazı meslek hastalıkları yıllar içinde kişinin ve ailesin yaşam kalitesini düşürmekte, ölüme de neden olmaktadır. Ve bu konuda ülkemizde gerekli çalışmalar, istatistiki bilgiler ve koruyucu önlemler olması gerektiği noktada değildir.
Toplumda meslek hastalığının az dile gelmesi az olduğundan değil tıbbi kayıt ve istatistik eksikliğinden tanı ve bildirim yetersizliğindendir.
KAYNAKLAR
1. Meslek Hastalıkları ve İşle İlgili Hastalıklar Tanı Rehberi İSGİP ÇSGB
2. Yıldız A.N., Sandal A., Meslek Hastalıkları İşle İlgili Hastalıklar (Seçilmiş Başlıklarda) Hacettepe Üniversitesi Yayını 2018
3. http://www.sgk.gov.tr/
4. Anadolu Üniversitesi İSG Kitabı, Açık Öğretim Fakültesi Yayını, No: 2020, 2014.
Foto : Meslek hastalıklarında buz dağı sorunu
Kaynak: Levy ve ark. Occupatıonal and Environmental Health, Oxford 2011 6. Baskı
Sevgi ve Saygılarımla
Dr. Fahriye Yonca AYAS
İşyeri Hekimi/ Çalışma Ekonomisti
06.03.2024
Facebook : https://www.facebook.com/tarzyoncaayas/
Linked: https://www.linkedin.com/in/dr-fahriye-yonca-ayas-896589a2/
